Dode Democratie 2: De Nederlandse Democratie in 2022

Nederland is een democratie. Dat klopt, maar het is niet erg effectief in een land met meer dan zeventien miljoen inwoners die allemaal denken dat zij weten hoe het beter moet. De afgelopen tijd is er heel veel discussie en onvrede over de politiek in Nederland. Die onvrede lijkt alleen maar toe te nemen door alle schandalen en fouten, waardoor het vertrouwen in ons politieke system weg is. Sommige burgers hebben er geen vertrouwen meer in en willen meer zeggenschap. Deze post is een vervolg waarin ik zal kijken naar het huidige Nederland.

Zoals te zien in de vorige post, hebben wij nu ontzettend veel keuzes. Al die keuzes en al die vrijheid, daar hadden ze vroeger niet over kunnen dromen. Voor ons is het een dubbelzijdig zwaard. Voeg hier het kapitalisme aan toe, waarin er nog meer keuzes zijn gekomen maar de kwaliteit soms ten koste gaat vanwege de focus op omzet en winst. We zwemmen in een zee vol keuzes en soms staat het water ons tot aan de lippen.

Vroeger was dit niet het geval. Men wist waarop ze moesten stemmen, waar zij moesten zijn voor hun producten en welke feestjes voor hun waren georganiseerd. De groep werd geleid dus was er veel minder keuzestress. Nu deze keuzes aan het individu zijn overgelaten, staat de originele versie van de (representatieve) democratie op wankelende poten. Hoe dit in Nederland kan en moet veranderen, is een ingewikkelde vraag. Er moet zeker wel meer transparantie komen, minder bureaucratische valstrikken en meer verzekerde rechten zoals recht op een baan, recht op een goede woning en goede gezondheidszorg (wat de afgelopen jaren gigantisch triest is geworden in Nederland). Dat zou al een stap in de goede richting zijn.

Toch zien wij de afgelopen tijd schandaal na schandaal in zowel de politiek als bijvoorbeeld bij de belastingdienst. Wij gaan nu kijken naar het huidige Nederland en deze schandalen.

Hoe komt het dat wij al deze schandalen hebben? Nou, veel integriteitsaffaires hebben plaatsgevonden de afgelopen tijd. Doordat het vertrouwen in de regering erg laag is, komen deze schandalen erg hard aan bij de burgers. Een paar voorbeelden zijn de gelekte racistische WhatsApp berichten van FVD en de verwijderde SMSjes van minister president Rutte. Hierdoor (en door de aanpak van de corona crisis) heeft het vertrouwen van de burgers in de politiek een nieuw dieptepunt bereikt. Het lijkt haast wel alsof de politieke partijen en ministers geen idee hebben wat de burgers willen. Er is behoefte aan betaalbare woningen en toch stijgen de prijzen. Er is behoefte aan meer sociale zekerheid, maar toch gaat de privatisering van sociale instellingen door. Er is behoefte aan betere zorg, maar toch wordt er meer op de zorg bezuinigd. Er is behoefte aan beter onderwijs en betere lonen voor leraren, maar toch wordt er hier bezuinigd. Er is behoefte aan betere GGZ-zorg, maar toch wordt ook hier bezuinigd. De lijst kan urenlang doorgaan. Hoe kan het dan dat de politiek niet begrijpt wat de burgers willen? Hoe kan het dat wij er niet op vooruit gaan, maar de situatie juist verslechterd?

Dit komt door de ontwijking van verantwoordelijkheid. Ministers schuiven vaak de verantwoordelijkheid van een probleem af op iemand anders. Dit vloeit verder en infecteert ook ons dagelijks leven. Als jij behoefte hebt aan hulp om je mentale gezondheid op te krikken, kan je van instelling naar instelling bellen. Dan wordt je verwezen van de ene plek naar de andere. Niemand die iets specifieks voor je uitzoekt of je concreet verder kan helpen. Je moet het allemaal zelf maar uitzoeken en aanpakken. Het kan ook erger: een probleem dat al zolang plaatsvind dat het diep geworteld in onze samenleving zit. Zo diep, dat wij het niet eens meer doorhebben. Een voorbeeld hiervan is institutioneel racisme.

Institutioneel racisme (wat is voortgevloeid uit het slavernijverleden van Nederland) is erkend door de regering. Racisme binnen onze samenlevingen is zo standaard geworden dat er ook sprake van is in onze instellingen zoals de Belastingdienst. Onlangs heeft het kabinet institutioneel racisme door de Belastingdienst erkend. In het artikel van RTL staat dat er sprake is van institutioneel racisme ‘omdat de Belastingdienst mensen op een fraudelijst plaatste om allerlei onjuiste redenen. Zo bleek bijvoorbeeld dat mensen die geld gaven aan een moskee, om die reden kans maakten om op die fraudelijst te komen. Ook nationaliteit kon een rol spelen.’ Veel Marokkanen en Moslims werden daarom onterecht op deze lijst gezegd en in de gaten gehouden. Dit is institutioneel racisme, waarin instellingen in de samenleving burgers met een niet-westerse achtergrond onterecht discrimineren, achterstellen of bespioneren. Ontkenning van verantwoordelijkheid zien we dus op alle vlakken in de samenleving. En daar zit het probleem, maar ook de oplossing.

Wat gebeurd er als iemand de verantwoordelijkheid van een probleem op zich neemt? Het probleem wordt erkent en dat is het halve werk. Dan ben je een stap voorbij het probleem en kan er een oplossing worden bedacht. Helaas hebben wij niet door dat dit nodig is om vooruit te komen. Als wij beter willen leven, moeten wij (maar ook de politiek) begrijpen dat erkenning nodig is voor verandering. Vertrouwen winnen kost tijd dus daar kan de politiek niet op rekenen, dat moet verdiend worden. Hoe het er nu naar uitziet, is een grote verandering in de politiek en de samenleving nodig zodat wij elkaar weer kunnen leren vertrouwen.